ANKARA – Seçime giden süreçte, bilhassa dar gelirlileri vuran ekonomik meşakkatlerin seçim sonuçlarını da etkileyeceği düşünülüyordu. Pek çok siyasi ve sosyolojik tahlilde, “22 yıllık Erdoğan iktidarını hayat pahalılığının bitireceği” yorumları yapılıyordu. O denli ki muhalefetin patates ve soğan fiyatlarındaki artışa dikkat çekmesi sonucu “patates ve soğan” seçim kampanyasının simgeleri haline geldi.
Ancak 15 Mayıs günü açığa çıkan sonuçlar, iktidar seçmeninin tercihinin iktisatta yaşanan badirelere nazaran şekillenmediğini, yoksulluk ve alım gücündeki düşüşün seçmen üzerinde bariz bir tesirinin olmadığını gösterdi. Cumhur İttifakı oyların 49,47’sini alarak yarışı önde tamamladı; bir manada Türkiye’nin yarısının onayını aldı.
İnsan Hakları Okulu’ndan akademisyen Nail Dertli’ye nazaran iktidar seçmeninin tercihinde Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yürütülen Ulusal Hane Ziyaretleri ve Aile Takviye programları tesirli olmuş olabilir.
SEÇİM AYARLI YARDIM PROGRAMLARI
İnsan Hakları Okulu’nda yürüttüğü Sosyal Haklar dersi için toplumsal yardım datalarını nizamlı olarak incelediğini aktaran Kaygılı, Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın 2022 faaliyet raporunda iki kritik yardım programının başlangıç ve bitiş tarihlerinin dikkatini çektiğini belirterek, “Bu iki kritik toplumsal yardım programının seçimlere 10-11 ay kala yaşama geçirildiğini tam da seçimlerin bitmesiyle birlikte, mayıs ayında sonlandığını gördüm” dedi.
‘İKTİDAR SEÇİM ÖNCESİ TOPLUMSAL YARDIM KALIPLARININ DIŞINA ÇIKTI’
Seçim öncesi hayata geçirilen bu yardım programlarından birinin “Aile Dayanak Programı” olduğunu ve bu programın Türkiye’nin toplumsal yardım kalıbından tümüyle farklı bir program olduğunu söyleyen Kaygılı, bu farkı şöyle açıkladı:
“Türkiye’de toplumsal yardımlar çok katı bir ‘hak eden-hak etmeyen’ ayrımı üzerinden yürütülür. Bu kapsamda da yaşlılar, engelliler, toplumsal cinsiyet normlarına uydukları ölçüde bayanlar ‘hak eden yoksul’ olarak tanımlanırlar ve nakdi toplumsal yardımlara erişebilirler. Örneğin 65 yaş aylığı üzere, eşi vefat etmiş bayanlara yapılan yardımlar üzere. Burada kritik olan şey şu; çalışabilir durumda olan bayan ve erkekler ekseriyetle nakdi yardım programlarından dışlanıyorlar ve bu son derece katı uygulanıyor. Ayrıyeten toplumsal yardım uygulamalarında sert bir sigorta yoklaması da uygulanıyor. Sigortalı bir işte çalışıyorsanız ya da emekliyseniz nakdi toplumsal yardımlardan yararlanamıyorsunuz. Bu da çok katı bir biçimde uygulanıyordu. Fakat seçim öncesi hayata geçirilen bu Aile Dayanak Programı bu kalıpların dışına çıkıyor. Birinci sefer çalışan fakirlere ve fakir emeklilere yardım yapılmasına imkan sağlıyor.”
‘SEÇİM ÖNCESİNE DENK GELEN, ALIŞIK OLMADIĞIMIZ BİR YARDIM PROGRAMI’
Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın çalışan fakirleri ve fakir emeklileri de kapsayan bu yardım programı ile hükümetin rutin yardım dağıtım standardının dışına çıktığını belirten Kaygılı, “Çok alışık olmadığımız bu yardım dağıtım programı Haziran 2022 – Mayıs 2023 ortasını kapsıyor. Yani seçime kadar tam 11 ay. Faaliyet raporunda 2022’nin sonuna kadar 3 milyon tekil haneye ulaşıldığı ve bu hanelere 13 milyar liralık bir yardım yapıldığı belirtiliyor. Cumhurbaşkanlığı seçiminin iki cinsinin da yapıldığı ay bitecek programdan 2023 yılında kaç kişinin yararlandığını şimdi bilmiyoruz. Bu yardımlar 850 lira ile 1250 lira ortasında değişiyor” dedi.
Nail Sıkıntılı ‘SİYASİ KAYIRMACILIK EMELLİ ÖRGÜTLENDİĞİNİ GÖRÜYORUZ’
Dikkat çeken ikinci yardım programının da Ulusal Hane Ziyaretleri Programı olduğunu tabir eden Sıkıntılı, “Bakanlığa nazaran bu program yalnızca hanelerin ziyaret edildiği ve gereksinimlerin tespit edildiği bir program. Lakin bu geçerli değil. Zira bakanlığın elinde Bütünleşik Toplumsal Yardım Sistemi diye bir yazılım var. Bu sistem aracılığıyla Türkiye’deki hanelerin gelir, mülkiyet, istihdam, demografi üzere her türlü bilgisine erişebiliyor. Son derece gelişmiş bir sistem. Yine raporda da belirtiliyor, vilayet ve ilçelerde kurulmuş 1003 tane Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı var. Gereksinimleri tespit etmek de bu vakıfların işi. Münasebetiyle bu program açıklanan gayeyle pek örtüşmüyor. Bu yardım programının siyasi kayırmacılık maksatlı örgütlendiğini görüyoruz” diye konuştu.
‘4 BİNİ AŞKIN TOPLUMSAL YARDIM VAZİFELİSİ İLE SEÇİM ÇALIŞMASI ÖRGÜTLENDİĞİNİ İDDİA EDİYORUM’
AK Parti’nin iktidarda kaldığı 20 yıllık müddet boyunca toplumsal yardımlarla ilgili kamusal bilgilendirme çalışmaları sürdürmediğini, hanelerin muhtaçlıklarını sağlıklı bir formda tespit etmediğini ve toplumsal yardımları hak temelli örgütlemediğini belirten Kaygılı, “Yardımlara ait planlamalarda daima mevzuatı esnetebileceği alanlar koydu. Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarında parti yöneticilerinin yer alması, parti yöneticileri aracılığıyla bu yardımlara erişilebilmesi üzere. Münasebetiyle 20 yıldan sonra tek tek hanelere gitmesinin ve fakirlerle ilgi kurmasının diğer bir manası olması lazım” diye konuştu.
Ulusal Hane Ziyaretleri programının birinci 5 ayında Toplumsal Yardım ve Dayanışma Vakıflarına 509 milyon lira aktarıldığını ve 3 milyon 300 bin fakir hanenin ziyaret edildiğini söyleyen Sıkıntılı, “Bu program kapsamında alanda çalışan 4 bini aşkın toplumsal yardım vazifelisi aracılığıyla bir seçim çalışmasının örgütlendiğini kestirim ediyorum” dedi.
‘KAMU ELİYLE BİR SİYASAL PARTİNİN SEÇİM ÇALIŞMALARI YÜRÜTÜLÜYOR’
AK Parti’nin milletvekili adayı olan Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanı’nın bir partinin seçim çalışmasını yürütmesinin sonucu olarak o bakanlık bünyesinde çalışan kamu vazifelilerinin de bir partinin siyasal faaliyetini sürdürüyor hale geldiğini kaydeden Sıkıntılı, “Bakanlığın rutin olarak sürdürdüğü toplumsal yardım faaliyetleri bir anda bir siyasal partinin seçim çalışmasının bir kesimi haline geliyor. Bahsettiğimiz bu son iki program da kamu eliyle bir siyasal partinin seçim çalışmaları için fakirlerle ilgilerini inşa etmesi olarak önümüze çıkıyor” dedi.
‘SEÇİMDEN ÇABUCAK SONRA BİTEN YARDIM PROGRAMLARI SEÇİM YATIRIMIDIR’
Her iki programın da seçim öncesine denk gelmesini ve seçimin sonlanmasıyla programların da sonlanmasını pahalandıran Sıkıntılı, “Sadece seçim sürecini kapsayan bir yardım programı olmasaydı bunu olumlu bir adım olarak görebilirdik. Zira Türkiye’de kamusal toplumsal yardımlar yürütülmüyor. Hasebiyle beşerler hak kazanma şartlarına sahip olsalar da yardımlara başvuramıyor. Hatırlarsanız birkaç yıl evvel fakir bir hanedeki bireyler intihar ettiler siyanür içerek. Münasebetiyle Türkiye’de toplumsal yardıma erişemeyen, toplumsal yardımlardan dışlanan bir kitle de var. Bu yüzden devletin haneleri tek tek gezerek toplumsal yardımları anlatması, bilgilendirmesi olumlu bir faaliyet olarak değerlendirilebilirdi. Lakin bunu seçim periyodunda ve yalnızca seçime kadar uygularsanız ve sonrasında da sürdürmeyecekseniz bunun bir seçim yatırımı olmaktan ötesi bir manası olmaz. Zira mayıstan sonra bu ziyaretleri sürdürmeyecek birebir yoğunlukta” tabirlerini kullandı.
‘KILIÇDAROĞLU FAKİRLERE, EMEKLİLERE SESLENİRKEN İKTİDAR HANELERE GİRİYOR’
Türkiye’deki olumsuz ekonomik tabloya karşın AK Parti’nin ve Erdoğan’ın oylarının erimediğine dair tartışmaları hatırlatan Sıkıntılı, “Gelir dağılımının bu kadar bozulduğu, hayatın pahalılaştığı bir süreçte fakirlerin iktidar partisine isteği nasıl sağlanıyor’ diye bir soru var. İşte burada fakirlerle yüz yüze kurulan görüşmelerin tesirli olduğunu söyleyebiliriz. Bakanlık bu görüşmelerin yarım saat sürdüğünü söylüyor. Programın birinci 5 ayında 3 milyon 300 bin hane ile görüşülmüş, tamamında 6 milyon haneye ulaşıldığını söyleyebiliriz. Siyasal iktidar 6 milyonun üzerinde fakir hane ile yüz yüze ilgi kuruyor ve yardım edilmeye ait umutların yaratıldığı görüşmeler yapıyor. Münasebetiyle AK Parti’nin oylarının çözülmesinde bu programlar tesirli olmuş olabilir. Üstelik bu kısımlar birebir vakitte muhalefetin de daima seslendiği kısımlar. Münasebetiyle bir taraftan Kılıçdaroğlu emeklilere, fakirlere seslenirken iktidar direkt hane ziyaretleriyle ve yardımlarla direkt bağlantı kurabiliyor” dedi.