1644-1737 yıllarında yaşayan ve kendine has buluşlarıyla kemana çağdaş formunu veren Stradivari, İtalya’da bugünlerde yine gündemde.
Tarihten bugüne dünyanın kıymetli el imali yaylı çalgılar üretim merkezi olan Cremona‘ya bu kimliği kazandıran ustalardan biri olan Stradivari’nin birinci enstrümanlarını ürettiği Corso Garibaldi Caddesi‘ndeki konutu, tekrar keman tınılarının yükseldiği hem atölye hem de kültür merkezi olarak 4 Temmuz’da kapılarını açtı.
Cremona Belediyesi ve Stradivari Meskeni Vakfının teşebbüsleriyle restore edilen ve içerisinde kurulacak atölyenin yanı sıra keman üretimi ve Stradivari’nin hayatına dair bilgi veren içeriklerden oluşan kültür merkezinin, Cremona’ya gelenlerin uğrak noktası olması bekleniyor.
Stradivari Konutu projesini hayata geçiren kişi ise kendisi de bedeli milyonlarca avro ile tabir edilen 1720 imali bir Stradivari keman sahibi olan İtalyan-İsviçreli keman virtüözü 47 yaşındaki Fabrizio Von Arx.
Von Arx, Stradivari’nin 1667-1680’de birinci eşi Francesca Ferraboschi ile yaşadığı, bugün kültür merkezine dönüştürülen tarihi konutta projenin hayata geçiş kademelerini anlattı.
Müzisyenlerin kısaca “Strad” olarak andıkları Stradivari üretimi kemanını gösteren Von Arx, “Bütün bu proje bu kemanla doğdu. 2020 yılında bu kemanın 300’üncü doğum günüydü. Ben de bu özel yıl hasebiyle bir doğum günü armağanı olarak ona doğduğu topraklara yönelik bir seyahat yapmak istedim. Cenevre’de yaşıyorum ve onu memleketi Cremona’ya geri getirmek istedim” dedi.
Pandemi devrinde Alpleri aşarak kuvvetli bir seyahatin akabinde Cremona’ya ulaştığını aktaran Von Arx, “Keman Müzesi Küratörü Fausto Cacciatori’ye Stradivari’nin konutunu görüp göremeyeceğimizi sordum. Terk edilmiş bu konutun önüne geldik. Buranın müzikal bir emeli yoktu. Belediye bu yerin Stradivari’nin meskeni olduğunun anlaşılması için ustanın bir heykelini koyup, bir de tabela yerleştirmiş. Ancak biraz bakımsız durumdaydı” diye konuştu.
Von Arx, ünlü ustanın ayakta kalan tek konutunu bu formda görmenin kendisini etkilediğini belirterek “Tüm bu hislerle Cenevre’ye döndüğümüzde, kendimize onu neden geri almayalım, neden hak ettiği müzikal ve sanatsal ışığa geri kavuşturmayalım diye sorduk. Böylelikle yaklaşık bir yıl süren sanatsal değerlendirmelerin akabinde Stradivari Meskeni Vakfı’nı kurduk. Burayı restore ettik, tekrar yapılandırdık, yapıyı güçlendirdik, müdafaaya aldık ve bu kültür merkezini yarattık” sözlerini kullandı.
Stradivari’nin Cremona’da bir konutunun daha olduğunu lakin bunun daha sonra yıkıldığını tabir eden Von Arx, “O meskenin de tıpkı buraya benzeri özellikleri vardı. Buradaki üzere merkez bir avlusu ve açık bir çatı katı vardı. Açık çatı katı olması, cilaladığı kemanlarının gün batımı ışığında renkli kimliğini bulacak formda kuruması için asmasına yarıyordu” dedi.
Von Arx, oluşturdukları bu merkezin maksadının ne olduğu sorusuna da “Bu vakfın da maksadı tam olarak, yeni fikirler vermek ve yaratıcılığı teşvik etmek için hem keman yapımcılarını hem de müzisyenleri burada bir ortaya getirerek bu ortak alana ve sanatsal alışverişe geri dönüşü sağlamak” karşılığını verdi.
Von Arx: Vakfın maksadı hem keman yapımcılarını hem de müzisyenleri bir ortaya getirmek BİR “STRAD” İLE ÇALMAK NASIL BİR HİS?
Elinde tuttuğu 300 yıllık “Strad” kemanı birinci sefer bir kayıt hasebiyle Londra merkezli Milletlerarası Keman Topluluğunun aracılığıyla bir müddetliğine aldığını, daha sonra İsviçreli bir sponsor aracılığıyla 2017’de satın aldıklarını anlatan Von Arx, şunları kaydetti:
“Duyguların dışında büyülü bir şey, inanılmaz. O devir Cremona ekolünden çıkan bu enstrümanlar adeta bedeninizin bir kesimi üzere oluyor ve birlikte titreşime geçiyorlar. Küçük yaşlardan itibaren biz kemancılar, yaşa kıyasla her vakit çok kıymetli bir kemana sahip olmaya alıştık. 5 yaşında başladım, 10 yaşında esasen çok pahalı bir kemanım vardı, 14 yaşında da çok ancak çok bedelli bir kemanım vardı. Münasebetiyle bu türlü bir alışkanlığımız var, bu harika bir his.”
STRADİVARİ’NİN USTASINDAN FARKI
Stradivari’nin ustası Amati’ye nazaran keman üretimine getirdiği farklılıklar sorulan Von Arx, şu cevabı verdi:
“Amati’nin enstrümanları daha küçük formda enstrümanlardı. Onlar tam da o periyodun tipik Barok estetiğine uygun parlak virtüözleri için yapılmış enstrümanlardı. Stradivari, ne yaptı? Bundan pek şad değildi ve tatmin olmamıştı. Daha kıvrımlı bir form istiyordu. Ustasının kemanları üzerine 30 yıllık bir çalışmanın akabinde birinci kemanlarını tam da bu meskende yaptı ki burada kemanın çizgilerini, köprüsünü güçlendirmek, sağlamlaştırmak istiyordu. Daha sonra kendisinin altın çağında, 60’lı yaşlarında gövdeyi daha büyük yapmaya başlayarak, onun uzunluğunu uzatarak, öteki bir form verdi. Bu form, virtüözlük ve icra edilebilirlik ortasındaki gerçek dengeyi bulur ve bu istikrar, 16, 17, 18. yüzyıla ya da çağdaş bir yapıtı yorumlayabilecek kozmik bir tınıya sahip olmanızı sağlar.”
ANTONIO STRADIVARI KİMDİR?
1644’te dünyaya gelen Cremonalı “Antonius Stradivarius” olarak da tanınan Antonio Stradivari, ustası Nicola Amati’den öğrendiği keman üretimini kendine has buluş ve tekniklerle geliştirerek fark yaratan ve kemana bugünkü formunu veren kişi olmasıyla biliniyor.
Stradivari’nin, kemanın gövdesini uzatıp, yapısını daha kıvrımlı ve “F” deliklerinin daha besbelli hale getirmesinin yanı sıra üzerindeki tel sayısını 4’e çıkararak tınlamaları güçlendirecek ve müzikal ahenge daha güçlü dayanak verecek kimi kritik dokunuşlar yaptığı lisana getiriliyor.
“Strad” kemanlarının cilasının inceliğiyle muadillerinden ayrıldığı belirtiliyor.
300 yılı aşkın müddettir kullanımda olan Stradivari kemanlarının bedelleri milyon avrolarla söz ediliyor.
Stradivari’nin keman dışında, viyola, viyolonsel üzere yaylı enstrümanlar da olmak üzere 93 yıllık hayatında 1000’den fazla enstrüman ürettiği, bunlardan 650 kadarının bugüne kadar ulaştığı belirtiliyor.