Kendisi de İstanbullu bir Rum olan Dr. Kornilia Çevik Bayvertyan’ın Paros Mecmuası’nda ‘Yüzler ve İnsanlar’ başlıklı röportajlarının bir ortaya getirilmesiyle oluşturulan ’21. Yüzyılın İstanbul’unda Rumlar’ adlı kitabı, Paros Yayıncılık etiketiyle okurlarıyla buluştu. İki ciltten oluşan bu kitap, kelamlı tarih çalışmalarının da bir örneği tıpkı vakitte.
Daha yakından bakmak istersek, kelamlı tarih çalışmaları, kendileriyle görüşülen şahısların hayat kıssalarına dayanır ve onların insan tiplerine, toplumsal yapılanmalarına, hayat boyunca yaptıklarına ve yap(a)madıklarına, sorunlarına ışık meblağ. Kelamlı tarih çalışmalarına röportajları yapan kişi ve bu cins çalışmaların okurları açısından bakıldığında da, yeniden bu çeşit çalışmalar, geçmişi açığa çıkarırken geleceği kurmak için de onlara yol gösterir. Dahası, kelamlı tarih çalışmaları, okurlarının yere ve vakte bağlı aidiyet hissini geliştirerek onların “ortak kimlik” olgusuna hem duygusal olarak hem de düşünsel olarak katkı sağlar. Böylece, aslında, kendileriyle görüşülen bireylerin hayat öykülerine dayanan kelamlı tarih çalışmaları, yabancılaşmanın da önündeki mahzurları kaldırarak toplumun çabucak hemen bütün kısımlarına uzanır ve “birleştirici” bir tabanın oluşabilmesine katkıda bulunur.
Aynı vakitte kelamlı tarih araştırmacısı da olan Bayvertyan’ın ’21. Yüzyılın İstanbul’unda Rumlar’ adındaki kitabı, işte bu kelamlı tarih çalışmalarının İstanbul’daki Rum topluluğuna uygulanmasının bir örneği aslında. İki ciltten oluşan bu kitap, epeyce geniş bir yelpazede İstanbullu Rumları ve diasporasını odağına alıyor. İstanbullu Rum topluluğunun üyelerinden felsefeci, psikolog, masalcı, yazar, oyuncu, akademisyen, şef, doktor, gazeteci, öğretmen ve daha diğer pek çok meslek alanlarından bireylerin Bayvertyan’ın hayli detaylı sorularına verdikleri yanıtların toplamından oluşan röportajların gözlerimizin önüne serildiği kitapta, İstanbullu Rum topluluğunu tanıma imkanını yakalıyoruz. Kitap boyunca, röportaj yapılan bireylerin hayat öykülerinin izini sürerken bir yandan onların çizdikleri hayat yolları hepimize de yol gösteriyor.
”HER ŞERDE BİR HAYIR VAR’ DEMEYİ ÇOK ERKEN YAŞTA ÖĞRENDİM’
Kitapta Prof. Dr. İoanna Kuçuradi, İstanbullu bir Rum bayan felsefeci ve akademisyen olarak karşımıza çıkıyor örneğin. Kendisiyle yapılan röportajdan etnik kökeni ne olursa olsun bir insanın vatanının doğup büyüdüğü yer olduğunu ve bunun için de başlara düşmanlık sokulmaması gerektiğini fakat sokulmuşsa da, eğitimle ve düşündürülerek bu düşmanlıktan çıkılabilmesi için onlara yardım etmenin gerekliliğini öğreniyoruz. Kuçuradi, ayrıyeten, olabildiği kadar çok sayıda beşere insan haklarına dayalı bir tertip kurabilmeleri için de yardım etmenin değerli olduğunun altını çiziyor. Münasebetiyle, bu bahiste eğitimini tamamlamış bireylere gereksinimimizin olduğunu rahatlıkla görebiliyoruz.
Aslında her satırında öğrenebileceğimiz çok şey gizli olan bu röportajda Kuçuradi, “Her şerde bir hayır var” demeyi çok erken yaşta öğrendiğini de lisana getiriyor ve kelamlarına şöyle devam ediyor: “(…) Karşılaştığınız bir zahmetin üstesinden gelince, daha da güçlü oluyorsunuz. İnatla umutluyum. Bu umudun kaynağı, paha bilgisi ve artık birçoğu benim üzere beyaz saçlı olan öğrencilerimdir. Bu uğraşlarla dünyayı cennete dönüştüreceğimizi düşünmüyorum. Lakin daha çok sayıda insanın, beşere yakışır halde yaşayabilmesinin imkanlı olduğunu düşünüyorum.”
Röportajın tamamı dikkatle okunduğunda, Kuçuradi’nin hayat öyküsü hakkında birçok ipucu daha okuruyla buluşmayı bekliyor. Öğrencilerinden ben de, bu yazımda daha fazla ipucuna yer vermeyip olabildiği kadar çok sayıda insanı kitapla buluşmaya davet ediyorum.
21. Yüzyılın İstanbul’unda Rumlar, Kornilia Çevik Bayvertyan, 492 syf., Paros Yayıncılık, 2018. ‘BİZİM HEM MENŞEİMİZ HEM MESLEĞİMİZ BİRÇOK SENARYO YARATMAYA AÇIK’
Şef Maria Ekmekçioğlu da gastronomi alanında dersler veriyor ve birebir vakitte yeniden bu alanla ilgili kitapları var. Bilhassa Rum mutfağının ülkemizde önde gelen temsilcilerinden Ekmekçioğlu, yemek yapmayı annesinden, anneannesinden ve kayınvalidesinden öğreniyor. Bir manada, onlar kendisine el veriyor. Dahası Ekmekçioğlu, bu röportajı verdiği sıralarda yeni bir kitap yazdığını belirtiyor ve kitabında büyükannesini anlatırken kendisinden bir “büyücü” olarak kelam ettiğini lisana getiriyor. Bunun nedenini de o zamanlardaki yaşıyla da kontağı içinde şöyle açıklıyor: “(…) küçük yaştaki aklımla gözümün önünde, kocaman tencerelerin-kazanların içine gömülmüş bir bayan bana bir büyücüyü anımsatırdı. O kazanların içerisinde reçeller pişerdi.”
Başka bir yandan, Ekmekçioğlu, süngerci, Girit’te yaşayan, anne-baba ve üç kızdan oluşan bir ailenin farklı bölgelere göçmek durumunda kalmasının beraberinde getirdiği öyküsünü anlatıyor ve Girit’te yaşayan kızın restoranında da bulunabilme imkanını yakaladığı için kelamlarına şunları ekliyor: “(…) Bu halde birçok kıssa mevcut. Bizim hem menşeimiz hem mesleğimiz birçok senaryo yaratmaya açık. El ele verirsek kültürel mirasa katkımız olacak çalışmalarda bulunabiliriz. Bu durumu kıymetlendirmemiz lazım.”
Uzun yıllar Selanik’te yaşayan Ekmekçioğlu’nun aile üyelerinden annesini, ağabeyini, büyükannelerini ve dedelerini erken yaşlarda kaybettiğini tekrar bu röportajından öğreniyoruz. Kaybettiği yakınlarıyla ilgili şunları lisana getiriyor Ekmekçioğlu: “(…) Lakin yemek aracılığı ile anılarını yaşatmış sayılırım. Ağabeyimi anımsadığımda onun sevdiği bir yemeği yapardım mesela. Benim soframda sembolik olarak, anneme, babama, ağabeyime ilişkin her daim fazladan bir sandalye ve bir tabak vardır. Hatta bazen çok sayıda konuğum olup da sandalyeye ihtiyaç duyduğumda, yeniden boş bir tabak hep bulundururum.”
Hem Türk hem de Rum mutfağına ilişkin yemekleriyle ünlenen Maria Ekmekçioğlu’nun hayat öyküsüne daha yakından bakmak isteyenler, kitapla buluştuklarında daha fazla ipucu bulabilecekler.
‘ÇOCUKLUĞUM SOKAKTAKİ ÇOCUKLARA, OKUDUĞUM VE DİNLEDİĞİM MASALLARI ANLATMAKLA GEÇTİ’
Son olarak, biraz da, öğretmenlik mesleğinin duayenlerinden ve sevinciyle, olumlu gücüyle gençlere birebir vakitte “iyi yaşam” dersi de veren Sultana Abacı’nın hayat öyküsüne kulak verelim mi?
Yıllarca Rum okullarında öğretmenlik yapan Sultana Abacı’ya aslında bir “masalcı” da diyebiliriz. Zira, bol bol kitap okuyan Abacı, şunları söylüyor Bayvertyan’a verdiği bu röportajda: “Küçüklüğümden itibaren çok okurdum. Çocukluğum sokaktaki çocuklara, okuduğum ve dinlediğim masalları anlatmakla geçti. Konuta gitme vakti geldiğinde, şayet masal bitmemişse çocuklar ardımdan ağlardı.”
Öğretmenliği sevgiyle, bütün benliğiyle yaptığının ve dünyanın temelinin yalnızca “sevgi” olduğuna inandığının da altını çizen Abacı, “Öğlenden sonraları ders yapmazdım. Daha çok eğitici faaliyetlere tartı verirdim. Müzikler öğretir, kıssalar anlatırdım. Masal ve öykü çocuğun hayal gücünü besleyen faktörlerdir” diyor ve daha öteki pek çok şeyi de hepimize hem anlatıyor hem de öğretiyor röportajıyla.
’21. Yüzyılın İstanbul’unda Rumlar’, daha pek çok hayat öyküsüyle okurlarını buluşturmak için hepimize göz kırpıyor. Ben örneklerimi daha fazla çoğaltmayayım; siz kitapla buluşun öyleyse.